Kiedy pożądliwość jest grzeszna?

Należy odróżnić psychologiczne i moralne pojęcie pożądliwości. 

W znaczeniu psychologicznym pożądanie jest pobudzeniem skierowanym ku jakiejś rzeczy, osobie bądź czynności w celu jej doznania, doświadczenia i tym samym pewnego choćby cząstkowego posiadania. Jest to naturalne, codzienne i niemal nieustanne zachowanie, czyli proces emocjonalno-zmysłowy, w którym jakiś udział ma także wola, aczkolwiek nie zawsze bądź tylko w ograniczonym stopniu podporządkowana rozumowi. Przynależy ono więc to sfery cielesno-zmysłowo-uczuciowej człowieka, choć oczywiście nie jest wyjęte spod poznania rozumowego i przynajmniej pewnej możliwości opanowania i kierowania przez rozum. 

Natomiast w znaczeniu moralnym pożądliwość jako poruszenie zmysłowo-uczuciowo-wolitywne podlega wartościowaniu moralnemu. Ocena danego aktu czy zachowania pożądliwego zależy od zgodności z normami moralnymi, które są rozumne i powszechne (jako prawo naturalne). Pożądliwe poruszenie zmysłów, uczuć i woli niezgodne z prawem moralnym jest grzeszne. 

Zgodnie z porządkiem i hierarchią władz w psychice człowieka ocena moralna odnosi się do aktu woli. Istota pozbawiona możliwości panowania nad swoimi zmysłami i uczuciami nie ponosi odpowiedzialności za czyny i zachowanie z nich wynikające. Tyle gwoli podstawowych wyjaśnień. 

Słowa i zdania występujące w Piśmie św. oczywiście nie zakładają systematycznej psychologii, którą znamy dzisiaj. Dlatego - po pierwsze - nie należy ich rozumieć bezpośrednio w tym sensie. 

Po drugie, należy mieć na uwadze, że język biblijny jest bardziej obrazowo-konkretny niż współczesne nam języki, a nawet ówczesne języki kultur, które wytworzyły myślenie abstrakcyjno-systematyczne jak grecki i łaciński. 

Tyle tytułem wstępu, który powinien pomóc ku ostrożności w interpretowaniu i przejmowaniu wprost wyrażeń i sformułowań znanych z Pisma św. 

Natomiast na pewno nie ma sprzeczności czy błędów w treści Pisma św. właściwie rozumianej. 

Zdanie z Kazania na Górze o grzechu przez pożądliwe spojrzenie (Mt 5, 27) należy rozumieć dokładnie i poprawnie. Pomaga w tym i warunkuje kontext. Otóż cały ten rozdział Ewangelii podaje zasady moralności wyższej i głębszej niż te znane z religii mojżeszowo-rabinicznej, gdzie zasadniczo liczyły się czyny zewnętrzne. Nauczanie Jezusa Chrystusa odpowiada bowiem psychologii człowieka i to w sposób niedościgniony. Wskazuje bowiem na rolę i wagę władz i aktów wewnętrznych, zwłaszcza woli. Grzech bowiem zaczyna się i polega istotnie na ukierunkowaniu woli, co wyraża się w myślach i zamiarach. 

Przechodząc już konkretnie do zadanego pytania, należy mieć na uwadze specyfikę sexualności człowieka, która obejmuje nie tylko sferę biologiczną, czyli popęd sexualnych, lecz także sferę uczuć, zmysłów, a nawet władze duchowe jak intuicję, inteligencję i ogólnie racjonalność. Komplexowość sexualności stanowi pod pewnym względem trudność, ale przede wszystkim o możliwości i konieczności zintegrowania z innymi warstwami osobowości, także duchowymi. Innymi słowy: człowiek nie jest zdany na poruszenia popędów, burze uczuć czy same wrażenia zmysłowe. Jego wszystkim aktom, także tym należącym do dziedzin niższych, czyli poniekąd biologiczno-zwierzęcych, towarzyszy świadomość, która jest przynajmniej otwarta na działanie rozumu, czyli najwyższej władzy duchowej, która pośród stworzeń jest właściwa tylko człowiekowi. Oznacza to, że u człowieka - i to także w przypadku osobowości patologicznych czy niepełnosprawnych - nie ma pożądania "absolutnego" w sensie całkowitego oderwania od myślenia, rozumowania, chcenia i zamierzenia. Na tym właśnie polega jego ludzki charakter. Tym samym o czystości bądź nieczystości pożądania decyduje jego ukierunkowanie przez władze wyższe, czyli akty rozumu i woli. 

Katolickie podręczniki teologii moralnej podają owszem pewne ogólne normy zachowania i postępowania w dziedzinie szóstego przykazania. Kryterium głównym jest tutaj zgodność z celem sexualności, którym jest przekazywanie życia w sposób właściwy dla człowieka, czyli w małżeństwie. Wynika z tego, że istnieje i powinna być przestrzegana wyraźna różnica między zachowaniem między małżonkami a niemałżonkami. Fakt bycia albo niebycia małżeństwem stanowi jasną i decydującą okoliczność we wszystkich szczegółowych kwestiach. Konkretnie: pożądanie własnej żony czy własnego męża jest moralnie w porządku, oczywiście z zachowaniem poszanowania osobowej - racjonalno-wolitywnej - godności danej osoby, czyli nie redukując jej do obiektu zaspokojenia własnej pożądliwości. 

W sytuacji dopiero zamierzonego, czyli jeszcze niezawartego małżeństwa, pożądliwość opanowana przez rozum jest także w porządku, o ile respektowana jest okoliczność braku zawarcia małżeństwa. To respektowanie ma konkretnie taką postać, że należy powstrzymywać się od okazywania bliskości i czułości właściwego dla małżonków. Dotyczy to także takich spraw jak tańce damsko-męskie, gdyż one zwykle polegają na bliskości fizycznej, która przynajmniej potencjalnie może mieć charakter erotyczny, i tym samym stanowi przekroczenie granicy, która jest w sposób naturalny zarezerwowana dla małżonków.