Czy formuła rozgrzeszenia jest dowolna bądź zmienialna?

Klasyczne podręczniki sakramentologii i teologii moralnej rozróżniają odnośnie formy Sakramentu Pokuty:

1. formę rubrykalną, czyli przepisaną w rubrykach,

2. formę konieczną, której się używa w sytuacji pilnej konieczności: "Ego te absolvo ab omnibus censuris et peccatis tuis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen."

3. formę esencjalną (istotową), czyli niezbędną do ważności Sakramentu. Brzmi ona według dogmatu Soboru Trydenckiego: "Te absolvo a peccatis tuis".

Spowiednik jest zobowiązany pod grzechem ciężkim do przestrzegania formy rubrykalnej. W nadzwyczajnej sytuacji wystarczy formuła konieczna. Gdy spowiednik nie przestrzega żadnej z tych form, wówczas penitent może mieć pewność ważności rozgrzeszenia, o ile spowiednik wypowiedział słowa esencjalne.

Prawo kanoniczne nie przewiduje automatycznej kary za niestosowanie odpowiedniej formy. Nieprzestrzeganie formy nie jest samo w sobie symulacją sakramentu, choć jest grzechem ciężkim, jeśli jest świadome i własnowolne.