Czy w piątek Oktawy Paschalnej obowiązuje abstynencja?

Wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych obowiązuje tradycyjnie - według Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 r. - we wszystkie piątki, czyli także w Oktawie Paschalnej.

Jedynie tzw. święto nakazane - czyli takie, w który przypada obowiązek uczestniczenia we Mszy św. oraz powstrzymania się od pracy służebnej i od handlu - znosi wstrzemięźliwość piątkową. 

Oto brzmienie kanonów:

Jakie są tradycyjne przepisy postne?

Dla uproszczenia ograniczę się do Kodexu Prawa Kanonicznego z 1917 roku. Wprowadził on pewne uproszczenie i także złagodzenie przepisów postnych.

Kodex odróżnia dwa rodzaje powściągliwości w pożywieniu: abstynencję (abstinentia) oraz post (ieiunium).

Abstynencja zabrania spożywania mięsa oraz pochodnych mięsa (jak rosół), nie zabrania natomiast jajek, mleka i produktów mlecznych (jogurt, sery itp.) a także tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Do mięsa zaliczane są zwierzęta czworonożne ciepłokrwiste i ptaki, a nie są zaliczane ryby, raki, płazy itp. czyli zwierzęta zimnokrwiste.

Post oznacza, że dozwolony jest jeden posiłek w pełnym sensie (czyli do syta) dziennie. Równocześnie oprócz tego dozwolone są dwa lekkie posiłki: jeden rano i jeden wieczorem. Lekkość oznacza, że mogą się składać najwyżej z połowy ilości potrzebnej do sytości. Posiłek pełny może być także wieczorem, wówczas w południe dozwolony jest tylko posiłek lekki.

Podczas gdy papież Benedykt XIV zakazał dodawania do posiłków postnych mięsa i ryb, Kodex odwołuje ten zakaz. To znaczy, że sam przepis postny nie zakazuje spożywania mięsa i ryb. Jest to jednak przedmiotem nakazu abstynencji. Oznacza to w praktyce, że - w przeciwieństwie do wcześniejszych przepisów postnych - w dni samego postu (bez abstynencji), jak w dni powszednie Wielkiego Postu oprócz Suchych Dni oraz piątków i sobót, wolno spożywać mięso.

Kodex odróżnia dni obowiązywania abstynencji i postu równocześnie, samej abstynencji oraz samego postu.

Sama abstynencja obowiązuje w każdy piątek całego roku.

Abstynencja wraz z postem obowiązuje w:
- Środę Popielcową
- piątki i soboty Wielkiego Postu
- Suche Dni (raz na kwartał środy, piątki i soboty)
- Wigilie: Zesłania Ducha Świętego, Wniebowzięcia NMP, Wszystkich Świętych oraz Bożego Narodzenia.

Sam post obowiązuje we wszystkie inne dni Wielkiego Postu aż do popołudnia Wielkiej Soboty. W niedziele tego okresu nie obowiązuje ani abstynencja ani post. Poza Wielkim Postem święta nakazane usuwają post i abstynencję.

Abstynencja obowiązuje wiernych od ukończenia siódmego roku życia. Post obowiązuje od 21-ego roku życia.

Czy cukiernik w pracy łamie post?

Post jest ograniczeniem względnie powstrzymaniem się od spożywania pokarmów czy to określonych (abstynencja od pokarmów mięsnych czy ogólnie pochodzenia zwierzęcego) czy wszelkich (post ścisły, który polega na ograniczeniu liczby oraz masy posiłków). Podkreślić należy, że chodzi o spożywanie, a można kosztować bez spożywania, jak np. czynią to winologowie oceniający wina (badają smakowo w ustach, po czym wypluwają, gdyż w przeciwnym razie musieliby spożyć znaczną liczbę alkoholu w krótkim czasie).

Jeśli kosztowanie potraw należy do wykonywania pracy zawodowej, to oczywiście nie jest łamaniem przykazania postu. Wówczas należy stosować inny rodzaj ascezy, np.  zrezygnować z potraw, których się nie musi kosztować, czy też z innych przyjemności, których można uniknąć.

Czy post w niedzielę jest grzechem?

W praktykach religijnych są dwa rodzaje reguł:
1. ogólne nakazy prawne, czyli kościelna dyscyplina, w tym wypadku postna,
2. indywidualne dobrowolne praktyki dodane do nakazów prawnych, czyli dodatkowe względem nich.

Oczywiście praktyki indywidualne zakładają przestrzeganie nakazów ogólnych. Nie można więc np. pościć w niedzielę zamiast piątku, gdyż byłoby to nieposłuszeństwem nakazowi Kościoła.

Zaś co do narzucenia sobie praktyk pokutnych w niedziele istotne są dwie zasady:
- zachowanie świątecznego charakteru tego dnia
- dobro duchowe, czy to własne czy też bliźnich.

Wszelkie dodatkowe praktyki ascetyczne należy uzgadniać ze spowiednikiem (względnie kierownikiem duchowym), który w ocenie i w zaleceniu powinien opierać się głównie na tych dwóch zasadach. Postępowanie wbrew jego zaleceniom jest zwykle oznaką pychy i może być nawet grzechem ciężkim. Także brak konsultacji ze spowiednikiem może być tego typu grzechem, aczkolwiek nie musi, jeśli dana praktyka wynika z dobrej woli. Jednak pamiętać należy, iż samowola w życiu duchowym jest najczęstszą furtką dla zwodzenia szatańskiego i tym samym drogą na manowce, jeśli nie wręcz drogą potępienia.

Jeśli ktoś ma pragnienie praktyki surowszej od obecnie ogólnie obowiązującej, wówczas najbezpieczniej jest przyjąć praktykę starszą czy praktykowaną w surowszych zakonach. Jednak także wtedy należy konsultować decyzję ze spowiednikiem czy kierownikiem duchowym, który powinien ocenić zarówno intencje jak też celowość i skutki dla danej osoby, tzn. czy i na ile dana praktyka może służyć postępowi duszy w dobrem.

Czy w piątek Oktawy Wielkanocnej obowiązuje post?

Kodex Prawa Kanonicznego z 1917 r. jak też Kodex z 1983 r. mówią wyraźnie, że poszczególne piątki całego roku są dniami z obowiązującą wstrzemięźliwością od pokarmów mięsnych. Piątek w Oktawie Wielkanocnej nie jest wymieniony jako wyjątek.  

Kodex z 1917 r. jest dość precyzyjny i nie pozostawia wątpliwości:

Kodex z 1983 r. niby powtarza za Kodexem z 1917 r., ale jednak rozmywa: 

Istnieje interpretacja, że piątek Oktawy jest uroczystością (solemnitas), która wypiera post. Jest to możliwa interpretacja dla CIC z 1983 r., ale nie konieczna. I na pewno nie wynika z samego CIC. Ranga Oktawy Wielkanocnej jako solemnitas określona jest w mszale Pawła VI, tym samym obowiązuje jedynie przy zastosowaniu Novus Ordo.

Wiadomo, że w Kościele są także wsześniejsze mszały, jak Missale Romanum św. Piusa V. Do niego dostosowany jest CIC z 1917 r., który odnośnie postu i abstynencji jest precyzyjny i jednoznaczny.

Otóż w CIC z 1917 r. jest powiedziane, że
- tylko niedziele i święta nakazane (czyli z obowiązkiem uczestniczenia we Mszy św. oraz powstrzymania się od pracy) usuwają charakter dnia pod względem pokutnym, oraz że
- usuwają tylko dni z abstynencją i postem oraz z samym postem, czyli nie usuwają dni z samą abstynencją jak piątki całego roku.

Dni Oktawy Wielkanocnej nie są świętami nakazanymi (pojęcie to istnieje także w nowym prawie kanonicznym), tym samym nie usuwają charakteru piątku pod względem postu.


Post scriptum
Temat wywołał dość niespodziewaniu ożywione dyskusje, zwłaszcza głosy protestu zwolenników jedzenia mięsa w piątek Oktawy Wielkanocnej. Jest wśród nich także wielu sympatyzujących z liturgią tradycyjną, a mimo tej sympatii opowiadających się za dyscypliną postną Novus Ordo. Motywy mogą być różne, w tym także niewiedza.

Otóż obchodzenie oktaw świąt jest właściwie nawiązaniem do tradycji starotestamentalnej, gdzie święta tzw. pielgrzymkowe obchodzono przez osiem dni. W Kościele ten zwyczaj pojawił się dopiero w IV wieku, najpierw tylko na Wschodzie. Jednak pierwotnie nie świętowano wszystkich ośmiu dni, lecz jedynie dzień ósmy. Z czasem dni Oktawy Wielkanocnej - która obok Oktawy Epifanii jest nastarsza - otrzymały własne formularze mszalne, co jednak nie oznaczało przyznania im rangi właściwego święta czyli pierwszego dnia Oktawy. W ciągu wieków liczba oktaw rosła, tak że św. Pius V musiał dokonać poważnej redukcji w wydanym przez siebie Missale.

Tak więc dopiero w Novus Ordo zrównano wszystkie dni Oktawy z samym świętem. Jest to nowość nie mająca podstaw w Tradycji Kościoła, zaś podejmująca zwyczaj starotestamentalny i żydowski. Aczkolwiek w sposób niekonsekwentny, gdyż dotyczy tylko liturgii i dyscypliny postnej (wyparcie abstynencji w piątek), a nie świętowania w znaczeniu obowiązku uczestniczenia we Mszy św. oraz powstrzymania się od pracy.

Odnośnie postu w tygodniu

Dyscyplina postna Kościoła zawsze dopuszczała dyspenzy czy to dla chorych, dla podróżnych, oczywiście także dla dzieci. Wynika to z prostej zasady, że post ma służyć życiu duchowemu i pobożności, jako wyraz pokuty i "modlitwa ciała".
Konkretne przepisy ulegały zmianom i zależały też od regionów kościelnych. Także zakony różniły się w przepisach postnych.
Rzeczywiście w ostatnim stuleciu, zwłaszcza po Vaticanum II, doszło niestety do daleko idącego złagodzenia przepisów postnych, aż do praktycznego prawie zaprzestania. Jest to nie tylko wbrew Tradycji Kościoła, lecz także wbrew nowoczesnym trendom w medycynie, zwłaszcza tzw. naturalnej. Oczywiście nie należy utożsamiać postu z pobudek religijnych z postem z pobudek dietetycznych czy zdrowotnych, jednak aspekt zdrowotny zawarty jest także w poście religijnym. Naocznym wyrazem tego odejścia jest otyłość osób duchownych, wręcz nagminna od okresu ostatniego soboru, co jest zgorszeniem zwłaszcza dla osób postronnych. Dlatego warto i trzeba wracać do tradycyjnych reguł postnych Kościoła, przynajmniej w pewnym zakresie. Stosowanie ich nie jest i nie może być zakazane, nawet jeśli nie są obecnie nakazane.

Post w soboty bierze się z tzw. suchych dni, czyli kwartalnych dni pokutnych, które są we środy, piątki i soboty cztery razy w roku (w Adwencie, Wielkim Poście, przed Zesłaniem Ducha Świętego oraz we wrześniu).

Jedzenie mięsa w piątek Oktawy Wielkanocnej nie jest nakazane, a jedynie nie obowiązuje post, a to z powodu Oktawy, której dni mają litugicznie taki sam charakter jak Niedziela Wielkanocna.

Czy nałożenie sobie postu należy konsultować z kierownikiem duchowym?

Generalnie należy konsultować z kierownikiem duchowym wszystkie sprawy dotyczące życia religijnego i duchowego.
W razie gdy sprawa jest pilna a kierownik duchowy akurat nie jest osiągalny, należy się kierować jego przypuszczalną czy prawdopodobną radą.

Co wolno we Wielkim Poście?

Okres Wielkiego Postu jest dla katolika okresem pokuty za grzechy oraz rozważania Męki Pańskiej. Temu ma służyć dyscyplina postna oraz specjalne nabożeństwa. W ramach dyscypliny Kościół wzywa do rezygnacji ze wszystkiego, co jest niezgodne z duchem i celem tego okresu, zwłaszcza zabawy i rozrywki, które mają innych charakter.

Kościół nie zakazuje w tym okresie ani spotkań towarzyskich, ani godziwej rozrywki, o ile nie jest ona sprzeczna z charakterem okresu liturgicznego. Tym samym nie ma bezpośrednich przeciwskazań w danej sprawie, o ile chodzi o samo poznawanie się czy odpowiednią rozrywkę. Tak więc każdy powinien sam rozeznać, najlepiej z pomocą swego spowiednika.